اکراه و نقش آن در رفع مسئولیت جزایی

چکیده

    اصول مجازات‌های جزایی به منظور تنظیم جنبه‌های کیفری ایجاد شده‌اند و هر یک از این مجازات‌ها ماهیت و اهداف ویژهٔ خود را دارند.

    یکی از این اصول، اصل مسئولیت جزایی است. این اصل بر مجرم تحمیل می‌شود تا میزان پاسخ‌گویی او نسبت به جرایمی که از روی ارادهٔ آزاد و عقل انجام داده است، مشخص گردد و زمینه برای تحمل مجازات فراهم شود. گاهی مرتکب، ظاهراً عمل مجرمانه‌ای را انجام می‌دهد، اما از مسئولیت جزایی معاف است و قوانین بر او تطبیق نمی‌گردد. موانع مسئولیت جزایی عبارت از سلسله‌ای از حالات شخصی‌اند که در آن فرد مرتکب جرم می‌شود، اما از مسئولیت جزایی معاف می‌گردد. یکی از این موانع، اکراه یا اجبار است که در آن شخص تحت شرایطی خاص و برخلاف ارادهٔ خود به ارتکاب جرم وادار می‌شود. در کشور ما، اصل اکراه و اجبار در حقوق جزای عمومی، در شمار موانع مسئولیت جزایی همراه با جنون، اضطرار، سن و مستی آمده است.

    از سوی دیگر، بحث جدیدی که باید مورد توجه قرار گیرد، قرار دادن اکراه در زمرهٔ عوامل موجههٔ جرم است. زیرا این موضوع می‌تواند تغییر بزرگی در ماهیت حقوقی اکراه ایجاد کند و از این‌رو، نیازمند تحلیل عمیق است. هرچند این مسأله کمتر مورد توجه حقوقدانان قرار گرفته، اما طبق فقه، در برخی موارد اکراه در شمار عوامل موجههٔ جرم دانسته شده است. این پژوهش می‌کوشد اکراه را به‌عنوان عامل موجههٔ جرم بررسی کند و در عین حال قوانین افغانستان را در مورد اکراه تحلیل نماید.